Análisis de las Representaciones e Ideas Sociales del Alumnado en Educación para la Ciudadanía Democrática: Ejemplo de Mixed-methology desde y para la Investigación Transdisciplinar
https://doi.org/10.17583/rise.2017.2479
Downloads
Abstract
El objetivo de este artículo es presentar la metodología y el fundamento epistemológico de una investigación llevada a cabo entre 2014 y 2015 en el ámbito de la sociología aplicada a la educación, con voluntad de que pueda servir de ejemplo para investigaciones posteriores que tengan objetivos similares. Se presenta la justificación del estudio, los objetivos, su fundamentación metodológica y epistemológica, los instrumentos utilizados y las técnicas de análisis aplicadas. El estudio combina técnicas cualitativas y cuantitativas para la obtención y el análisis de los datos, enmarcándonos dentro de la metodología mixta. Entre las técnicas de obtención de datos encontramos: cuestionarios (n=1709 estudiantes) en 30 centros escolares de diferentes realidades socioeconómicas y culturales de Cataluña; entrevistas semiestructuradas (n=18) a alumnado de 11 centros representativos de la muestra anterior; se realizaron entrevistas semiestructuradas a profesorado (n=10); se aplicaron tres estudios de carácter cuasi-experimental con grupo control en el ámbito de la didáctica de las ciencias sociales en 10 centros escolares y, para contextualizar la investigación, se complementa el estudio con el análisis documental de la ley educativa que define el currículo escolar, así como el análisis de los libros de texto de las editoriales más usadas en Cataluña.
Downloads
References
Abric, J.-C. (2001). A structural approach to social representations. En K. Deaux & G. Philog (Eds.), Representations of the social: Bridging theoretical traditions (pp. 42-47). Malden: Blackwell Publishing.
Google Scholar CrossrefApple, M. W., & Beane, J. A. (2005). Escuelas democráticas. Madrid: Morata.
Google Scholar CrossrefBabbie, E. R. (2000). Fundamentos de la investigación social. México, D.F: International Thomson.
Google Scholar CrossrefBécue, M., & Valls, J. (2005). Manual de introducción a los métodos factoriales y clasificación con SPAD (Servei d’Estadística Universitat Autònoma de Barcelona., Vol. 2).
Google Scholar CrossrefBeetham, D., & Boyle, C. K. (2009). Introducing democracy: 80 questions and answers. Unesco. Recuperado a partir de https://books.google.es/books?hl=es&lr=&id=WlkPlbAb4k0C&oi=fnd&pg=PA9&dq=Introducing+democracy:+80+questions+and+answers&ots=2-uhYmiLw8&sig=-MjKRXaEaVN0pGiagLVJxFlGxso
Google Scholar CrossrefBericat, E. (1998). La Integración de los métodos cuantitativo y cualitativo en la investigación social: significado y medida. Barcelona: Ariel.
Google Scholar CrossrefBreakwell, G. M. (2011). Empirical approaches to social representations and identity processes: 20 years on. Papers on Social Representations-Special Issue, 20, 17–1.
Google Scholar CrossrefCalero, J., & Waisgrais, S. (2009). Rendimientos educativos de los alumnos inmigrantes: identificación de la incidencia de la condición de inmigrante y de los «peer effects». En XVI Encuentro de Economía Pública.
Google Scholar CrossrefCamargo, B. V., & Justo, A. M. (2013). IRAMUTEQ: Um software gratuito para análise de dados textuais. Temas em Psicologia, 21(2), 513-518. https://doi.org/10.9788/TP2013.2-16
Google Scholar CrossrefCampbell, D., & Stanley, J. C. (1973). Diseños experimentales y cuasi experimentales en la investigación social. Buenos Aires: Amarrortu.
Google Scholar CrossrefCarrasco, S., Ballestín, B., & Borison, A. (2004). Infancia i immigració: tendències, relacions i polítiques. En C. Gómez Granell, M. García Milà, A. Ripol-Millet, C. Panchán, V. M. Gragera Pérez, S. Carrasco, … C. Vizcarro (Eds.), Infancia, famílies i canvi social a Catalunya: informe 2004 (Vols. 1–Book, Section). Barcelona: Institut d’Infància i Món Urbà.
Google Scholar CrossrefCarvacho, H., Zick, A., Haye, A., González, R., Manzi, J., Kocik, C., & Bertl, M. (2013). On the relation between social class and prejudice: The roles of education, income, and ideological attitudes. European Journal of Social Psychology, 43(4), 272–285.
Google Scholar CrossrefCastañer, M., Camerino, O., & Anguera, M. T. (2013). Métodos mixtos en la investigación de las ciencias de la actividad física y el deporte. Apunts Educación Física y Deportes, (112), 31-36. https://doi.org/10.5672/apunts.2014-0983.es.(2013/2).112.01
Google Scholar CrossrefCea D’Ancona, M. (2015). Los efectos de la crisis económica en la molduración y evolución de la opinión pública española ante la inmigración. Migraciones, (37), 29-52.
Google Scholar CrossrefColeman, J. S. (1988). Social capital in the creation of human capital. American journal of sociology, 95–120.
Google Scholar CrossrefCouncil of Europe. (2002). Recommendation Rec (2002)12 of the Committee of Ministers to member states on education for democratic citizenship. Recuperado a partir de https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=313139&Site=CM#RelatedDocuments
Google Scholar CrossrefCouncil of Europe. (2010). Recommendation CM/Rec(2010)7 of the Committee of Ministers to member states on the Council of Europe Charter on Education for Democratic Citizenship and Human Rights Education. Recuperado 21 de agosto de 2015, a partir de https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=1621697
Google Scholar CrossrefCreswell, J. W., & Plano, V. L. (2011). Designing and conducting mixed methods research. Thousand Oaks, CA: Sage. Recuperado a partir de http://sripatum-review.spu.ac.th/doc/51_31-07-2014_11-50-41.pdf
Google Scholar CrossrefDiario Oficial de la Unión Europea. (2006). Recomendación del Parlamento Europeo y del Consejo de la Unión Europea, de 18 de diciembre de 2006, sobre las competencias clave para el aprendizaje permanente (2006/962/CE). Recuperado a partir de http://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/?uri=celex:32006H0962
Google Scholar CrossrefFairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: the critical study of language. London [etc.]: Longman.
Google Scholar CrossrefFairclough, N. (2003). El análisis crítico del discurso como método de investigación social. En R. Wodak, M. Meyer, T. Fernández Aúz, & B. Eguibar (Eds.), Métodos de análisis crítico del discurso (pp. 176-204). Barcelona: Gedisa.
Google Scholar CrossrefFarr, R., & Moscovici, S. (1984). Social representations. Cambridge : Cambridge University Press.
Google Scholar CrossrefField, A. P. (2013). Discovering statistics using IBM SPSS statistics (4th ed). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
Google Scholar CrossrefGalambos, N. L., Petersen, A. C., Richards, M., & Gitelson, I. B. (1985). The Attitudes Toward Women Scale for Adolescents (AWSA): A study of reliability and validity. Sex Roles, 13(5-6), 343–356.
Google Scholar CrossrefGeneralitat de Catalunya. (2013). Memòria del Departament d’Ensenyament 2013. Recuperado a partir de http://ensenyament.gencat.cat/web/.content/home/departament/publicacions/memoria-activitat-departament/memoria-2013/text_complet_unic_document.pdf
Google Scholar CrossrefGeneralitat de Catalunya. (2014a). Directoris de centres educatius. Departament d’Ensenyament. Generalitat de Catalunya. Recuperado 28 de enero de 2015, a partir de http://ensenyament.gencat.cat/ca/arees_d_actuacio/centres_i_serveis_educati/centres/directoris_centres/
Google Scholar CrossrefGeneralitat de Catalunya. (2014b). Memòria del Departament d’Ensenyament 2014. Recuperado a partir de http://ensenyament.gencat.cat/web/.content/home/departament/publicacions/memoria-activitat-departament/memoria-2014/Text_complet_unic_document.pdf
Google Scholar CrossrefGil-Flores, J. (2013). Medición del nivel socioeconómico familiar en el alumnado de Educación Primaria. Revista de educación, (362), 298-322.
Google Scholar CrossrefGobierno de España. LEY ORGÁNICA 2/2006, de 3 de mayo, de Educación (2006). Recuperado a partir de http://www.boe.es/boe/dias/2006/05/04/pdfs/A17158-17207.pdf
Google Scholar CrossrefGobierno de España. (2013). Ley Orgánica 8/2013, de 9 de diciembre, para la mejora de la calidad educativa.
Google Scholar CrossrefGrande, I., & Abascal, E. (2009). Fundamentos y técnicas de investigación comercial (10a Ediición). Madrid: ESIC Editorial.
Google Scholar CrossrefGrau Verge, F. (2014). Els relats històrics a les aules de secundària. Un cas d’investigació-acció. Universitat Autònoma de Barcelona. Recuperado a partir de http://www.tdx.cat/handle/10803/285647
Google Scholar CrossrefJaruseviciene, L., De Meyer, S., Decat, P., Zaborskis, A., Degomme, O., Rojas, M., … others. (2014). Factorial validation of the Attitudes toward Women Scale for Adolescents (AWSA) in assessing sexual behaviour patterns in Bolivian and Ecuadorian adolescents. Global health action, 7. Recuperado a partir de http://www.globalhealthaction.net/index.php/gha/article/view/23126
Google Scholar CrossrefJodelet, D. (1985). La representación social: fenómenos, conceptos y teoría. En J.-C. Abric & S. Moscovici (Eds.), Psicología social (pp. 469-494). Barcelona [etc.]: Paidós.
Google Scholar CrossrefKahne, J., Crow, D., & Lee, N.-J. (2013). Different pedagogy, different politics: High school learning opportunities and youth political engagement. Political Psychology, 34(3), 419–441.
Google Scholar CrossrefKahne, J., Middaugh, E., & Schutjer-Mance, K. (2005). California civic index [monograph]. New York: Carnegie Corporation and Annenberg Foundation.
Google Scholar CrossrefKaiser, H. F. (1970). A second generation little jiffy. Psychometrika, 35(4), 401–415.
Google Scholar CrossrefMECD. (2013). PISA 2012. Programa para la Evaluación Internacional de los Alumnos. Informe Español. Volumen I: Resultados y contexto (p. 243). Instituto Nacional de Evaluación Eduactiva. Ministerio de Educación, Cultura y Deporte. Recuperado a partir de http://www.mecd.gob.es/dctm/inee/internacional/pisa2012/pisa2012lineavolumeni.pdf?documentId=0901e72b81786310
Google Scholar CrossrefMinisterio de Educación. (2011). Evaluación General de Diagnóstico 2010. Educación Secundaria Obligatoria. Segundo Curso. Informe de resultados. Madrid: Instituto Nacional de Evaluación Educativa.
Google Scholar CrossrefMolina, F. (2005). New social conflicts and their educational presence: Sociological analysis and reflections for implementation. Cultura y Educación, 17(3), 213-223. https://doi.org/10.1174/113564005774462618
Google Scholar CrossrefMoliner, P. (2007). La teoría del núcleo matriz de las representaciones sociales. En T. R. Salazar & M. de L. G. Curiel (Eds.), Representaciones sociales: teoría e investigación (pp. 137-156). Guadalajara, México: Editorial CUCSH-UdeG.
Google Scholar CrossrefMonte-Sano, C. (2012). Build Skills by Doing History. Phi Delta Kappan, 94(3), 62-65.
Google Scholar CrossrefMorales, P. (2013). El análisis factorial en la construcción e interpretación de tests, escalas y cuestionarios. Universidad Pontificia Comillas, Madrid. Recuperado a partir de http://web.upcomillas.es/personal/peter/investigacion/AnalisisFactorial.pdf
Google Scholar CrossrefMorse, J. M., & Niehaus, L. (2009). Mixed Method Design: Principles and Procedures. Walnut Creek, California: Left Coast Pr Inc.
Google Scholar CrossrefObservatorio Juventud de España. (2011). Cifras Jóvenes - Sondeo opinión: Jóvenes, Participación y Cultura Política. Tabla de resultados Estudio INJUVE.
Google Scholar CrossrefOECD. (2010). PISA 2009 Results: Overcoming social background–Equity in learning opportunities and outcomes (Volume II). Recuperado a partir de http://dx.doi.or g/10.1787/9789264091504-en
Google Scholar CrossrefOECD. (2012). PISA 2009 Technical Report. OECD Publishing.
Google Scholar CrossrefPallant, J. (2010). SPSS survival manual: a step by step guide to data analysis using SPSS (4th ed). Maidenhead: McGraw-Hill.
Google Scholar CrossrefPettigrew, T. F., & Tropp, L. R. (2005). Allports’s Intergroup Contact Hypothesis: Its history and Influence. En J. F. Dovidio, P. S. Glick, & L. A. Rudman (Eds.), On the nature of prejudice: fifty years after Allport (pp. 262-277). Malden, MA: Blackwell.
Google Scholar CrossrefPrats, J., Trepat, C.-A., Peña, J. V., Valls, R., & Urgell, F. (2001). Los jóvenes ante el reto europeo. Conocimientos y expectativas del alumnado de educación secundaria. Barcelona: Fundación “la Caixa.
Google Scholar CrossrefReisman, A. (2012). Reading Like a Historian: A Document-Based History Curriculum Intervention in Urban High Schools. Cognition and Instruction, 30(1), 86-112. https://doi.org/10.1080/07370008.2011.634081
Google Scholar CrossrefRobles, M. C. (2011). Investigaciones internacionales sobre la implicación cívica de adolescentes y jóvenes. Ciudadanos adolescentes en la era digital. Revista electrónica interuniversitaria de formación del profesorado, 37 (14)(2, agosto), 71-79.
Google Scholar CrossrefRudduck, J., & Flutter, J. (2007). Cómo mejorar tu centro escolar dando la voz al alumnado. Madrid: Morata.
Google Scholar CrossrefSalazar, R., Molina, J., & Barriga, E. (2013). La educación para la ciudadanía en la producción científica: una aproximación bibliométrica. Iber: Didáctica de las ciencias sociales, geografía e historia, (75), 75-82.
Google Scholar CrossrefSalazar-Jiménez, R. (2016). La construcción del discurso histórico en estudiantes de ESO: El aula como laboratorio. Universitat de Barcelona, Barcelona.
Google Scholar CrossrefSantana, L. C. (2013). Aproximaciones metodológicas al estudio de las representaciones sociales en educación. En Eduacion, sociedad y cultura. Bogotá.
Google Scholar CrossrefSchulz, W., & Sibberns, H. (2004). IEA civic education study: Technical report. Recuperado a partir de http://works.bepress.com/wolfram_schulz/7/
Google Scholar CrossrefSierra Bravo, R. (1998). Técnicas de investigación social: teoría y ejercicios. 822 2 CIC-UCAB/0191 20080723 MTiffany. Recuperado a partir de http://saber.ucab.edu.ve/handle/123456789/33154
Google Scholar CrossrefSirin, S. R. (2005). Socioeconomic Status and Academic Achievement: A Meta-Analytic Review of Research. Review of Educational Research, 75(3), 417-453. https://doi.org/10.3102/00346543075003417
Google Scholar CrossrefStrauss, A. L., & Corbin, J. (2002). Bases de la investigación cualitativa: técnicas y procedimientos para desarrollar la teoría fundamentada. Medellín: Editorial Universidad de Antioquia.
Google Scholar CrossrefTabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed). Boston [Mass.] [etc.]: Pearson.
Google Scholar CrossrefTight, M. (2013). Discipline and methodology in higher education research. Higher Education Research & Development, 32(1), 136-151. https://doi.org/10.1080/07294360.2012.750275
Google Scholar CrossrefUNESCO. (2006). Directrices de la UNESCO sobre educación intercultural. UNESCO. Recuperado a partir de http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001478/147878s.pdf
Google Scholar CrossrefVallés, M. S. (2002). Entrevistas cualitativas. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.
Google Scholar CrossrefVan Dijk, T. A. (2003). Ideología y discurso: una introducción multidisciplinar. Barcelona: Ariel.
Google Scholar CrossrefWhite, K. R. (1982). The relation between socioeconomic status and academic achievement. Psychological Bulletin, 91(3), 461-481. https://doi.org/10.1037/0033-2909.91.3.461
Google Scholar CrossrefWineburg, S., & Reisman, A. (2015). Disciplinary literacy in history. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 58(8), 636–639.
Google Scholar CrossrefDownloads
Published
Almetric
Dimensions
How to Cite
Issue
Section
License
All articles are published under Creative Commons copyright (CC BY). Authors hold the copyright and retain publishing rights without restrictions, but authors allow anyone to download, reuse, reprint, modify, distribute, and/or copy articles as the original source is cited.